Đền Thánh Mẫu tọa lạc tại núi Na, thuộc thôn 5, xã Xuân Lam

Hoàng hậu Ngọc Trần tên thật là Phạm Thị Ngọc Trần, sinh năm 1386 tại  huyện Lôi Dương (nay là huyện Thọ Xuân) tỉnh Thanh Hóa, từ trần ngày 24 tháng 3 năm 1425. Bà là một liệt nữ trung hiếu vẹn toàn, đã tận tuỵ cùng bình định vương Lê Lợi đánh thắng giặc Minh thống nhất giang sơn đất nước.

Đại biểu tham dự

Theo sử sách, những ngày đầu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, bà đã cùng Bình định vương Lê Lợi và các tướng sỹ xông pha trận mạc. Ngày 24 tháng 3 năm 1425, khi đánh thành Trào Khẩu, Nghệ An, Hoàng hậu Ngọc Trần đã tự hiến mình cho Thuỷ thần trên dòng Sông Lam để Thần phù hộ cho nghĩa quân thắng giặc. Sau khi hiến thân, thi thể của người đã được quản tại Núi Na, làng Lộc Điền, tổng Tam Đăng (nay là thôn 5, xã Xuân Lam, huyện Nghi Xuân).

Các vị cao niên trong làng tiến hành nghi lễ tại lễ giỗ

Năm 1428, sau khi Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, để đền đáp công ơn của bà, Lê Thái Tổ đã lập con trai của bà là Lê Nguyên Long lên kế vị, lấy hiệu là Lê Thái Tông.

Tháng 6 năm Giáp Dần 1434, Vua Lê Thái Tông truy tôn mẹ làm Cung từ Quốc Thái Mẫu thờ ở Thái miếu. Tháng 2 năm Đinh Tỵ 1437, truy tôn làm Cung từ Quang phục Quốc Thái Mẫu. Tháng 12 cùng năm, truy tôn làm Hoàng Thái Hậu.

Đền được trùng tu vào năm Canh Thìn năm 1880, thời vua Tự Đức, đến năm 1996 Đền tiếp tục được chính quyền và Nhân dân trùng tu, tôn tạo. Năm 2008, phần mộ và đền thờ Hoàng hậu Ngọc Trần được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận Di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh.

Các đại biểu và Nhân dân dâng hương bày tỏ lòng biết ơn trước công lao của Hoàng hậu Ngọc Trần với dân với nước

Hàng năm vào dịp 24/3 (âm lịch) chính quyền và Nhân dân địa phương trang trọng tổ chức lễ giỗ theo nghi thức cổ truyền của dân tộc nhằm bày tỏ công ơn của bà với dân với nước.

Đức Đồng - Trung Kiên