Sau 5 năm EC thực hiện cảnh báo “thẻ vàng” (từ ngày 23/10/2017) đối với hoạt động khai thác thủy sản của Việt Nam, các ban, bộ, ngành Trung ương có liên quan và các tỉnh, thành phố ven biển đã tập trung tổ chức triển khai các nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU.

Đến nay, khung pháp lý cơ bản đã được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu chống khai thác IUU. Trên cơ sở triển khai thực tế đã rà soát, sửa đổi bổ sung các thông tư, nghị định liên quan để phù hợp thực tiễn nghề cá tại Việt Nam và các quy định quốc tế (Thông tư số 01/2022/TT-BNNPTNT; Nghị định số 26/2019/NĐ-CP; Nghị định số 42/2019/NĐ-CP...).

Bộ NN&PTNT đã công bố và phân bổ hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản ở vùng khơi; các tỉnh, thành phố ven biển đã công bố hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản ở vùng ven bờ và vùng lộng.

Điểm cầu Nghi Xuân

Tính đến nay, cả nước đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đạt 95,27%, tăng 5,1% so với năm 2021. Việt Nam cũng đã cơ bản ngăn chặn, chấm dứt được tình trạng tàu cá vi phạm ở các nước, quốc đảo Thái Bình Dương.

Các lực lượng thực thi pháp luật trên biển (Kiểm ngư, Hải quân, Biên phòng, Cảnh sát biển và thanh tra thủy sản) tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên các vùng biển; đặc biệt là tại các khu vực vùng biển giáp ranh, chồng lấn chưa phân định giữa Việt Nam và các nước.

Thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước phục vụ hoạt động xuất khẩu được kiểm soát theo chuỗi quy định, đảm bảo thống nhất với hồ sơ kiểm soát tàu ra vào cảng.

Tuy nhiên, hiện nay, công tác chống khai thác IUU vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế đã được Đoàn Thanh tra của EC khuyến nghị tại đợt kiểm tra lần thứ 3 vào tháng 10/2022 vừa qua. Số lượng tàu cá còn lớn dẫn đến cường lực khai thác chưa cân bằng với trữ lượng nguồn lợi thủy sản. Công tác kiểm soát tàu cá ra vào cảng vẫn chưa chặt chẽ; tỉ lệ sản lượng được giám sát khi bốc dỡ thấp (đạt khoảng 50%); ghi, nộp và chất lượng nhật ký khai thác chưa đạt yêu cầu (đạt khoảng 45%).

Đặc biệt, tình trạng tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài vẫn xảy ra, diễn biến phức tạp, chưa hoàn thành được nhiệm vụ Thủ tướng giao (chấm dứt tình trạng tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài trước 30/12/2021); chưa đưa ra xử lý các trường hợp có hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài để răn đe, giáo dục.

Tại hội nghi, các địa phương, bộ, ngành, nhà khoa học đã tập trung thảo luận những hạn chế, khó khăn trong xử lý vi phạm khai thác IUU. Nội dung trọng tâm được đưa ra bàn luận là tình trạng, giải pháp ngăn chặn, xử lý tàu cá vi phạm khai thác hải sản vùng biển nước ngoài; công tác quản lý hoạt động tại cảng cá; công tác chứng nhận, xác nhận và truy xuất nguồn gốc hải sản khai thác; việc theo dõi, kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển qua hệ thống VMS…

Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, tình hình chống khai thác IUU đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên vẫn chưa đạt được yêu cầu phía EC đề ra. Tháo gỡ “thẻ vàng” là vì lợi ích quốc gia, lợi ích của người dân, vì hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế.

Trước mắt, các bộ, ngành, địa phương cần nhanh chóng xây dựng kế hoạch hành động khắc phục các tồn tại, hạn chế về chống khai thác IUU theo khuyến nghị của EC trong lần làm việc thứ 3 để chuẩn bị cho đợt kiểm tra lần thứ 4. Tổ chức các đoàn công tác liên ngành kiểm tra, giám sát việc triển khai các quy định chống khai thác IUU để kịp thời đôn đốc, hướng dẫn xử lý.

Về lâu dài, Thủ tướng Chính phủ đề nghị cả hệ thống chính trị phải thực sự vào cuộc tập trung tuyên truyền, vận động người dân hiểu đúng tinh thần của Đảng, Nhà nước trong chống khai thác IUU, tháo gỡ “thẻ vàng” của EC và các quy định của Luật Thủy sản 2017. Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu nâng cao trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo chống khai thác IUU.

Hồng Quang – Thế Hùng